Zeigarnik-effect en productiviteit: om niet te vergeten

folder_open Kennisbank, Nieuws turned_in_not Zeigarnik-effect

Op een gemiddelde dag hebben we van alles te doen: te plegen telefoontjes, afspraken en ander werk. Maar wat heb je gisteren ook alweer gedaan? Het Zeigarnik-effect beschrijft waarom openstaande zaken terug blijven komen in je hoofd. Eenmaal afgehandeld ben je ze snel weer kwijt. Hoe dat komt en wat de gevolgen zijn voor je productiviteit lees je in dit artikel.

 
Bas Kierkels - in
Bas is gék van productiviteit. Hij helpt graag ondernemers méér gedaan te krijgen met hetzelfde team met slimme en flexibele tools.

Zeigarnik-effect: nog niet klaar

Een ober helpt een kleine groep mensen in een restaurant in Berlijn, ergens in de jaren ’20 van vorige eeuw. Stuk voor stuk geven ze hun bestelling op: drankje, voor- en hoofdgerecht. De ober schrijft niks op en knikt beleefd. De gasten krijgen exact wat ze hadden besteld. Drankje, voor- en hoofdgerecht. Foutloos.

Bij het verlaten van het restaurant realiseert een van hen zich iets te zijn vergeten en gaat terug naar het restaurant en spreekt dezelfde ober aan. Die kan zich haar niet meer herinneren.

Het gezelschap was onder de indruk van de prestaties van de ober maar het feit dat hij alles zo snel was vergeten maakte echt indruk. De groep bestaat uit medewerkers van de Universiteit van Berlijn. Een van hen was de destijds al bekende psycholoog Kurt Lewin.

De Russische psychologe Bluma Zeigarnik onderzocht als de eerste het effect met een serie geheugenexperimenten. Mede hierom is het gedoopt tot het Zeigarnik-effect.

Oorworm

Een goede test van het Zeigarnik-effect is om halverwege een liedje uit te zetten. Grote kans dat je het nog een tijd in je hoofd blijft hebben. Voor je hersenen is het nummer namelijk nog niet ‘af’. Daarom blijft het hangen.

Tip: zet irritante liedjes dan ook niet halverwege af maar luister ze tot het einde. Helaas hebben liedjes tegenwoordig vaak geen ‘fade-out’ meer. Veel blues nummers van vroeger klonken steeds zachter. Voor onze hersenen is dat makkelijker: het nummer is nu ook echt ‘klaar’.

Dit effect is gebruikt in de film ‘Groundhog Day‘ met Bill Murray als hoofdrolspeler. Hij staat elke dag op met het liedje ‘I Got You Babe’. Uit ergernis zet hij de wekker zo snel mogelijk uit. Daarmee kapt hij het liedje af. Het gevolg is dat jij als kijker het nummer nog even blijft ‘horen’.

Theorieën over het Zeigarnik-effect

Lange tijd zijn er twee theorieën geweest rondom het Zeigarnik-effect. De eerste beschreef dat het onbewuste deel van onze hersenen taken bewaakt die nog niet klaar zijn. De constante herinneringen zouden daarmee een geruststelling moeten zijn.

De rivaliserende theorie zegt dat het onbewuste deel van onze hersenen hulp zoekt bij het bewuste deel van onze hersenen om de openstaande taken niet te vergeten. Vergelijk het met een kind dat aandacht wilt en aan de mouw van een ouder trekt.

Tegenwoordig is er een nieuwe en betere verklaring voor het Zeigarnik-effect. Professor E.J. Masicampo heeft recent nieuwe experimenten uitgevoerd op Florida State University. Hij gaf een groep studenten delen van woorden, bijvoorbeeld “ex___”. Daarmee kun je “examen” maar ook “experiment” maken. Omdat de studenten binnenkort examens hadden was de verwachting dat zij woorden zouden invullen die met studeren en examen te maken hadden.

En dat bleek ook zo te zijn. Zijn research gaat verder dan wat ik hier beschrijf maar de kern is dit: het onbewuste deel van de hersenen vraagt aan het bewuste deel van de hersenen om een plan te maken. Blijkbaar kan het onbewuste deel van de hersenen dat niet zelf.

Het plan moet specifieke details als tijd, plaats en gelegenheid bevatten. Zodra dat plan er is kan het onbewuste deel van de hersenen de openstaande taak los laten.

Voor de duidelijkheid

Feitelijk is het een prachtig systeem: je hersenen willen voorkomen dat je iets vergeet. Of dat je een flater slaat doordat je ergens te laat mee bent.

Grote kans dat je enkele tientallen openstaande taken hebt. Jouw hersenen zullen niet rusten voordat het een plan heeft voor elk van die taken. En het is niet om de tuin te leiden met een vaag verhaaltje: het wil duidelijke plannen.

Zo lang je die plannen niet hebt zijn je hersenen een deel van de tijd bezig met het nalopen van al die taken. Daardoor heb je mogelijk geen ruimte of energie over voor je feitelijke werk. En dan kan het goed zijn dat je begint te procrastineren.

Dat verklaart ook het grote effect achter een aantal bekende productiviteitsmethoden zoals Getting Things Done. Deze richten zich namelijk op duidelijkheid en vooruit plannen. En nu weet je dus dat het komt door het Zeigarnik-effect. Met de verkregen rust en ruimte kun jij je concentreren op je feitelijke werk.

Wat is productiviteit?

De ene vindt zichzelf enorm productief, de ander heeft altijd het gevoel nóg meer te moeten doen. Maar wat is productiviteit eigenlijk? Lees onze uitleg en praktische tips in onze special over productiviteit.

beGuru Blog

Op de beGuru-blog lees je alles over productiviteit: achtergrond artikelen, boek reviews, ontwikkelingen over beGuru en meer.