Zo droog als nu was het bijna nooit

Hoe uitzonderlijk is deze droogte?

Behoorlijk uitzonderlijk. Sinds zondagochtend behoort 2018 tot de 5 procent droogste jaren ooit gemeten, zo meldt Weeronline op basis van cijfers van het KNMI. Dat houdt in dat het slechts in 5 procent van alle jaren sinds 1906, toen de metingen begonnen, op 1 juli zo droog was als nu. Daarnaast had dit jaar al de droogste junimaand ooit gemeten in De Bilt.

Studio NRC

Nederland heeft nu gemiddeld een neerslagtekort van 157 millimeter, met uitschieters van meer dan 200 millimeter in delen van Twente, de Achterhoek en Midden-Limburg. Wanneer meer neerslag verdampt dan uit de lucht valt, is er sprake van een neerslagtekort - in de volksmond droogte genoemd. Ter vergelijking: een tekort van 80 millimeter is normaal voor begin juli.

Sinds de eeuwwisseling was het één jaar droger dan nu. In 2003 was het neerslagtekort in augustus 235 millimeter. Bij Wilnis brak toen een veendijk door nadat die uitgedroogd was. Het droogste jaar ooit gemeten was de zomer van 1976, met een neerslagtekort van bijna 350 millimeter.

Welke risico’s brengt zulke droogte met zich mee?

Door de droogte zijn afgelopen weekend op meerdere plekken natuurbranden ontstaan, met name in Brabant en Limburg. Doordat het op veel plekken flink waait, kan vuur snel om zich heen grijpen. Een vonkje is niet het enige gevaar. Weggegooide flesjes kunnen als loep voor de zon fungeren en zo brand veroorzaken. En wie de auto in hoog gras parkeert, kan door de warme katalysator ook de boel in lichterlaaie zetten.

In Noord-Holland, Zeeland, West-Brabant en Gelderland is de hoogste alarmfase (‘extra alert’ – wat vroeger code rood en oranje was) voor natuurbranden van kracht. Sinds het uitroepen hiervan doen politie en boswachters dagelijks controles in natuurgebieden om brandjes te voorkomen of tijdig in het vizier te krijgen. Er zijn calamiteitenroutes voor hulpdiensten uitgezet en extra waterputten aangelegd. Sinds vrijdag vliegt de brandweer met vliegtuigjes over de Veluwe om te controleren op beginnende brandjes.

In Friesland gaat het waterschap de veendijken controleren, omdat hier door de droogte scheurtjes in kunnen ontstaan. In erge gevallen kan zo’n dijk zelfs doorbreken. Voor boeren is de droogte een probleem. Hun veengrond wordt droog en hard en gaat scheuren. In Brabant kregen boeren een onttrekkingsverbod opgelegd, waardoor ze niet meer mogen sproeien met water uit plassen, beken of sloten.

Wat kunnen burgers doen?

Waterbedrijven waarschuwen dat mensen waterslurpende activiteiten met de huidige droogte moeten beperken, met name tussen piekuren (6.00 tot 9.00 uur en 18.00 tot 22.00 uur). Dat betreft het sproeien van de tuin, vullen van zwembaden, wassen van de auto en gebruik van de vaatwasser. Massaal waterverbruik kan leiden tot lagere waterdruk. Ook kan kraanwater een bruinige kleur krijgen, maar is dan nog steeds drinkbaar. Er is geen risico dat er straks geen drinkwater meer uit de kraan komt en ook het drinken van water hoeft niet aan banden.

Lees ook: Nog niet eerder zag de boswachter deze droogte

Het advies van de waterbedrijven is ‘dringend’, maar er staan geen sancties op. Oproepen als het beperken van het vullen van zwembaden en het wassen van auto’s, zijn in het verleden bij droogtes vaker gedaan. Je krijgt dus geen boete als je vandaag je auto wast – zoals in 2017 in België wél werd gedaan.

Een woordvoerder van PWN, dat drinkwater levert aan 1,5 miljoen klanten in Noord-Holland, zegt dat oproepen in het verleden effectief zijn geweest in het terugdringen van watergebruik. Nu ook? „We willen nog geen uitspraken doen over of dat sinds de laatste oproep ook het geval is”, zegt de woordvoerder. „Er worden nog twee volle weken droogte verwacht. Wij zijn bang dat als we nu spreken van een afname dat mensen direct weer volop water gaan gebruiken.”

Op droge dagen gebruiken Nederlanders gemiddeld veertig procent meer water dan normaal, meldt drinkwaterbedrijf Vitens. Het meeste water wordt verbruikt bij besproeien van de tuin. Dit terwijl planten best even zonder water kunnen, zelfs in deze hitte.

Hebben dieren hier last van?

De lage waterstanden kunnen ertoe leiden dat meer planten en dieren sterven. In Brabant kampt de boomkikker met de droogte, terwijl de beschermde diersoort juist leeft in een natuurgebied dat speciaal is ingericht om extra vochtig te blijven. Omroep Gelderland berichtte dat relatief veel jonge ooievaars overlijden. Door de droge grond zitten regenwormen, de voornaamste voedingsbron van de ooievaarsjongen, te diep voor de moeder om bij te komen.

En nu?

Voorlopig zijn we nog niet van de droogte af. De komende twee weken wordt nauwelijks neerslag verwacht, waardoor het landelijk tekort aan regen volgens Weeronline zal oplopen naar ruim 210 millimeter. Koeler wordt het ook al niet: komende week wordt op meerdere plekken een regionale hittegolf verwacht. Dat zijn vijf aaneengesloten dagen met temperaturen van minstens 25 graden, met drie dagen waarop het kwik de 30 graden passeert.